Als forensisch onderzoeker zoek je naar sporen op de plek van een misdrijf, een brand, of een verkeersongeval. Staan de vingerafdrukken die je vindt in relatie tot bepaalde verdachten? Wat zegt het patroon van een bandenspoor over wat er is gebeurd? Roxane Limmen is forensisch specialist plaats delict en geeft ons een inkijkje in haar werk bij forensische opsporing.
‘Mijn werkdag start vaak achter mijn bureau, met administratief werk van lopende zaken. Maar elk moment kan de telefoon gaan omdat er ergens forensisch onderzoek nodig is. Dat kan na een overval zijn, of een zedendelict. Een moord of doodslag, een plofkraak, een brandstichting. Of bijvoorbeeld een zware mishandeling met messteken, waarbij het slachtoffer nog leeft.'
Roxane houdt zich, naast uitvoerend forensisch onderzoek op plaatsen delict, ook bezig met verbeteringen en het ontwikkelen van beleid. 'Op de plaats delict ben ik bezig met op forensisch-technische manier reconstrueren van wat er zich heeft afgespeeld. En met de forensische sporen – bloed, haren, schoensporen, vingerafdrukken, werktuigsporen – proberen we de bewijzen veilig te stellen.'
Allereerst kan het werk heftig zijn, al relativeert Roxane dat ook meteen: 'Laatst werd er iemand in een huis aangetroffen die al een week niet meer leefde. Nou was het heel warm geweest, dus je kunt je voorstellen dat het niet prettig is wat je dan aantreft. Maar als ik ben gebeld, weet ik al waar ik op af rijd. De politie ter plaatse heeft dan al aangegeven dat het gaat om een overleden persoon en hoe het slachtoffer is aangetroffen. Je wordt dus niet verrast en krijgt niet die adrenaline-rush door je lijf. Je hebt als forensisch onderzoeker ook geen contact met de nabestaanden. Die emoties krijg je niet mee. Je kunt je focussen op de sporen, dat maakt het draaglijk. En erover praten met collega’s doet meestal de rest.'
Ten tweede is het belangrijk dat je kritisch kunt nadenken. Sporenonderzoek begint met het bedenken van een aanpak, in samenspraak met de tactische recherche en andere specialismen. 'Neem een overlijdensonderzoek. Daarbij probeer ik eerst een indruk te krijgen van de plaats delict en kijk ik rond wat er opvalt of niet klopt. Lag er nog een telefoon of een portemonnee? Is het huis overhoop gehaald? Samen met de forensisch arts wordt het lichaam ontkleed en bespreken we de bijzonderheden. Een moord is niet altijd evident. En wat op het eerste oog een suïcide lijkt, hoeft dat ook niet te zijn. Het is aan ons om na te gaan welke bewijzen er zijn voor de - in dit geval - vier mogelijke scenario’s: dat het gaat om een natuurlijke dood, om een suïcide, een ongeval, of een misdrijf.’
Roxane, forensisch specialist
De overlijdensonderzoeken zijn onderwerp van een verbeterproject waar Roxane mee bezig is. Het gebeurt steeds vaker dat nabestaanden de conclusies van de politie in twijfel trekken. Ze halen er een private onderzoeker bij, of zoeken de media op. 'Vaak is er niets op het onderzoek af te dingen. Maar soms zijn hun vraagtekens ook terecht.' Roxane combineert ervaringen van collega’s met psychologische processen en leerpunten uit overlijdensonderzoeken waarbij aanvankelijk de verkeerde conclusies zijn getrokken. Zo wil ze komen tot een set van best practices op dit gebied en die integreren in het onderwijs. 'Het gaat er in dit verbeterproject om dat we als politie nog beter de maatschappij dienen. Zo hoeven de nabestaanden niet naar alternatieven te zoeken. Er nog beter voor zorgen dat er geen moorden worden gemist.’
En dat brengt ons op het derde belangrijke aandachtspunt voor als je forensisch onderzoeker wilt worden. Het is duidelijk dat je in dit werk oog voor detail moet hebben. 'Maar je moet ook kunnen uitzoomen. Teruggaan naar je hypotheses en kijken in welk scenario het bewijs past. Als forensisch onderzoeker help je te bepalen welke sporen er nader worden onderzocht en welke hypothesen er verder worden uitgelopen. ‘Tunnelvisie’ is in dit verband een clichéwoord geworden, maar het blijft een valkuil waarvoor je moet waken. Je moet altijd ook op zoek gaan naar de niet voor de hand liggende sporen. Naar wat er niet klopt aan het plaatje. En je moet het goed kunnen verwoorden. Voor elke zaak leg je een forensisch dossier aan, waarin je alle forensische resultaten verzamelt en samenvat. Alles moet goed op papier komen te staan, en wel zo dat een rechter snapt wat het technische bewijs betekent.’
Roxane, forensisch specialist
Roxane volgt de grote zaken op de voet en bezoekt ook zittingen. 'Ik wil graag zien hoe het forensische bewijs gewogen wordt door de rechter. Met welke alternatieve scenario’s de advocaat komt. En wat uiteindelijk wel en niet wordt gebruikt voor de veroordeling. Daar leer je ook weer van.' Regelmatig grijpt een rechtszaak haar aan. Met name als het bewijs tekortschiet. 'Bijvoorbeeld als er echt iets ernstigs is gebeurd - een meisje is door mishandeling om het leven gekomen - maar de verdachte wordt niet veroordeeld wegens gebrek aan bewijs. Je ziet hoe dat een familie raakt. Dan zit ik echt met een knoop in mijn maag. Maar zo werkt het wel: als het echt niet bewezen kan worden, dan moet er ook geen veroordeling volgen.’
De voldoening komt van alle zaken die wel rondkomen. 'Dat je met een team - je directe collega’s, de tactische recherche en de officier - aan een onderzoek hebt gewerkt en dat er dan een veroordeling uit komt op de juiste gronden. Dat is uiteindelijk waar je het voor doet. Ik vind dat elke baan bijdraagt aan de samenleving, maar bij dit werk is die bijdrage wel heel concreet.’
Uit ondervragingen komt steeds minder, dus forensisch onderzoek legt steeds meer gewicht in de schaal. 'Het wordt technischer. Specialistische kennis wordt door de jaren heen algemene kennis. Waar vroeger het NFI kwam om een bloedspatpatroon te onderzoeken, wordt dat nu al door het forensisch team van de politie gedaan. Het zal ook niet lang meer duren, of we kunnen op locatie DNA onderzoeken. Daarmee heb je veel meer slagkracht aan het begin van je onderzoek. Moet je nu weken wachten op een hit uit de databank, kun je straks misschien wel binnen een paar uur je verdachte aanhouden. Dat is waar je naartoe wilt. En die kant gaat het ook zeker op.'
Naast forensisch onderzoeker plaats delict, zoals Roxane - en Hilco hieronder -, kun je bij de politie ook forensisch onderzoeker plaats delict verkeer worden, of forensisch onderzoeker laboratorium.
Lees hier het verhaal van Staas, onderzoeker plaats delict verkeer
Lees hier het verhaal van Christy-Ann, forensisch onderzoeker laboratorium
Lees hier het verhaal van Hilco, expert forensisch onderzoek plaats delict
Om forensisch onderzoeker te worden, heb je geen specifieke vooropleiding nodig. Op de afdeling forensische opsporing werken mensen met allerlei achtergronden: van monteurs tot technici, ontwerpers of verpleegkundigen, van analisten tot voormalig agenten, tandartsassistenten, veiligheidsexperts en criminologen. Natuurlijk is ook de hbo-opleiding Forensisch onderzoek een goed startpunt, of ervaring op een andere afdeling binnen de politie. Maar dat is zeker geen vereiste. Wél noodzakelijk: nieuwsgierig zijn, kritisch, precies, een open blik hebben, de tegenvraag durven stellen, stevig in je schoenen staan en goed kunnen samenwerken. Check hier of je de eigenschappen van een forensisch onderzoeker in huis hebt!
Wil je ook forensisch onderzoeker worden? Lees dan verder op de pagina over de opleiding forensisch onderzoek.
Ben je op zoek naar een vacature voor forensisch onderzoeker? Check de vacatures hieronder of maak een vacaturealert aan.