Wat kun je verwachten van het psychologisch onderzoek bij de politie? Hoe bereid je je voor op het rollenspel tijdens het selectietraject voor de politieopleiding? En waarom is het voor veel mensen toch zo spannend? Selectiepsycholoog Jamie geeft antwoord op al jullie vragen. Én ze geeft tips, zodat je rustig dit selectieonderdeel in stapt.
‘Het psychologisch onderzoek tijdens de selectie voor de politie bestaat eigenlijk uit drie delen. Je vult persoonlijkheidsvragenlijsten in, de selectiepsycholoog gaat met je in gesprek én je doet een rollenspel met een acteur. Die drie dingen samen geven ons een goed beeld van wie je bent, hoe je reageert, en hoe je omgaat met allerlei situaties.’
‘Bij de uitndodiging voor het psychologisch onderzoek ontvang je vragenlijsten om online in te vullen. Daarin staan stellingen als bijvoorbeeld: ‘Ik ben een actief persoon’, ‘Ik pieker veel’ of ‘Ik ben iemand die veel ideeën heeft’. En jij geeft dan aan of dit wel, niet, of een beetje voor jou geldt. Ook vink je op een lijst aan welke ‘grote’ dingen je in je leven hebt meegemaakt. Een scheiding, het overlijden van een dierbare, pesten, of een verhuizing bijvoorbeeld.’
‘Jouw antwoorden op de grote gebeurtenissen-vragen helpen ons het psychologisch interview voor te bereiden, dat je verderop in het selectieproces krijgt. We hebben zo een eerste indruk van de dingen die je hebt meegemaakt. En kunnen in het psychologisch interview bespreken hoe je daarmee bent omgegaan.’
‘We willen graag weten wie je bent. Hoe ben je opgegroeid, in wat voor gezin? Welke hobby’s heb je, welke opleiding heb je gedaan? Hoe ziet je sociale leven eruit? Wat zijn de grote dingen die gebeurd zijn in je leven – de pieken en de dalen? Welke dingen gaven jou stress, en hoe ging je daarmee om? Op welke momenten ben je op je best? En in welke situaties draai je wat minder lekker?’
‘Het politiewerk vraagt soms best veel van je. Je kunt te maken krijgen met ingrijpende gebeurtenissen, zoals huiselijk geweld, agressie, grote ongelukken en overlijden, en dat moet je aankunnen. Daarom willen wij goed onderzoeken hoe jij met stress en ingrijpende gebeurtenissen omgaat. Het gaat er niet om hoeveel ingrijpende gebeurtenissen je hebt meegemaakt – sommige mensen maken veel mee, anderen weinig. Het gaat om de vraag hoe je op dat soort momenten reageerde. Voel je vrij om open te vertellen, hoe lastig dat soms ook is. Belangrijk om te weten: het gesprek is vertrouwelijk. Wat je vertelt blijft tussen jou en de selectiepsycholoog.’
‘De persoonlijkheidstest niet; het is juist belangrijk dat je die vragen spontaan beantwoordt. Je eerste gevoel geeft daarbij toch vaak het beste aan hoe het bij jou zit. Het psychologisch interview kun je wel vast een beetje voorbereiden. We vragen bijvoorbeeld vaak naar voorbeelden. Dus als jij zegt ‘Ik neem graag de leiding’, dan helpt het ons als je een paar voorbeelden kunt geven van situaties waarin jij het voortouw nam. Misschien was jij bij een project op school vaak de eerste die zei: “Hoe zullen we dit aanpakken?” Of zorgde jij dat er niet alleen plánnen werden gemaakt voor een vakantie met vrienden, maar dat de bus of de camping ook daadwerkelijk werd geboekt.’
‘Wat ook handig kan zijn: maak voor jezelf eens een levenslijn. Welke opleidingen heb je gedaan? Welke dingen gebeurden er? Wat waren de hoogtepunten? En wat de dieptepunten? Wat deed je op die momenten? Wat ging er goed, wat minder goed? Wat had je anders willen doen, nu je terugkijkt? Ook kun je aan de belangrijke mensen om je heen vragen hoe zij naar jou kijken. Wat vinden je ouders of beste vrienden je sterke kanten en je valkuilen?’
‘Het is vooral belangrijk dat je jezelf bent. Relax! Het is geen verhoor, het is gewoon een gesprek. Het duurt ongeveer een uur en een kwartier, en het vliegt voorbij. Ik hoor wel eens mensen die bij psychologen het beeld hebben van mensen die dwars door je heen kijken. Maar we zijn allemaal gewoon leuke, open types die geïnteresseerd zijn in wat je vertelt.
Ook belangrijk: weet dat er niet maar één manier goed is. De een is wat sterker op inlevingsvermogen, de ander heeft wat makkelijker overwicht in situaties waar dat nodig is. Natuurlijk moeten al dit soort eigenschappen wel in je zitten om agent te worden. Maar iedereen is uniek en het accent ligt bij ieder mens weer anders.’
‘Inderdaad, het rollenspel is het derde onderdeel van het psychologisch onderzoek. De volgorde staat trouwens niet vast hoor; de een krijgt eerst het psychologisch interview en dan het rollenspel; bij de ander is het weer precies andersom.
Dat rollenspel bij de politie gaat zo: eerst lees je een uitleg. Er wordt een situatie geschetst die je in het dagelijks leven ook kunt tegenkomen. Je probeert je voor te stellen dat je in die situatie bent. Vervolgens komt er een acteur van wie je allerlei reacties of emoties kunt verwachten. Misschien is deze persoon boos, in de war, of juist verdrietig. Wat jij vervolgens laat zien, is hoe je met deze persoon omgaat. Niet als agent, maar gewoon als jezelf. En hoe je een oplossing zoekt voor de situatie waar je in bent beland.’
‘Blijf rustig, en wees jezelf. Het rollenspel kun je niet echt oefenen – we willen geen trucje of kunstje zien, we willen jouw natuurlijke manier van reageren zien. Als je daar gewoon kalm in stapt, dan werkt dat het beste.
Wat misschien helpt als je het spannend vindt: weet dat die spanning heel normaal is. Juist omdat je het rollenspel niet echt kunt voorbereiden. Daardoor heb je misschien het gevoel dat je niet zoveel controle over de situatie hebt – en dat maakt wel meer mensen zenuwachtig.’
‘Je hoort niet direct iets, en dat is voor sommige mensen best frustrerend. De reden waarom je op de uitslag moet wachten, is dat we eerst alle puzzelstukken van vragenlijsten, onderzoek en rollenspel gaan samenbrengen. Na ongeveer een week hoor je of je door bent naar het volgende selectieonderdeel of niet.’
‘Die kun je stellen! Het selectierapport is een beknopt rapport waarin staat hoe je het op de verschillende onderdelen van de selectie hebt gedaan. Er staan geen persoonlijke details in. Maar als je vragen hebt over de uitslag, kun je altijd een nagesprek aanvragen. Als je afgewezen bent omdat je bijvoorbeeld te laag scoorde op stressbestendigheid of overwicht, dan kan ik me voorstellen dat je wil weten waar dat ‘m dan in zat. En hoe je daar wellicht aan zou kunnen werken. De contactgegevens staan in het rapport. Neem zelf contact op; team selectie plant dan een gesprek voor je in met de psycholoog die jouw onderzoek heeft gedaan.’
