‘Vlák van te voren hoorde ik het pas: je gaat mee naar een inval. Zo weinig mogelijk mensen weten er op dat moment vanaf, om geen enkele crimineel op een spoor te brengen. Pas bij de briefing werd het duidelijk: ze waren iets groots op het spoor. We zouden landelijk bij tientallen panden tegelijk binnenvallen. In elk van die teams zat een digitaal specialist – en ik was er een van. Dan voel je de adrenaline wel even door je lijf jagen!’
Stel je voor: het is vroeg in de ochtend, nog donker buiten. Je zit klaar in een busje met je collega's, iedereen heeft een portofoon bij zich. Je weet dat er vandaag iets bijzonders gaat gebeuren. Over een paar minuten ga je mee met een grote politieactie tegen cybercriminelen waar ze een inval gaan doen. Dit is het verhaal van een digitaal rechercheur bij de politie. Iemand die elke dag vecht tegen cybercrime en ervoor zorgt dat criminelen worden opgepakt. Het is spannend werk dat veel verschillende kanten heeft.
Als digitaal specialist bij de politie werk je aan verschillende soorten zaken. Denk aan phishing-mails waarbij mensen hun bankgegevens kwijtraken. Of aan online fraude met valse facturen. Soms werk je mee aan grote onderzoeken die door het hele land plaatsvinden. Het werk is heel divers. De ene dag zit je achter je computer om gegevens te onderzoeken. De andere dag ga je mee met een arrestatieteam naar een inval. Dan moet je snel digitale sporen vinden en veiligstellen. "Het arrestatieteam ging als eerste naar binnen. Zodra de kust veilig is, ga je er als digitaal specialist als eerste achteraan. Zo'n crimineel heeft natuurlijk sowieso een telefoon of laptop en je wil bewijsmateriaal kunnen onderzoeken."
De politie heeft speciale apparatuur om digitale sporen te onderzoeken. Digitaal rechercheurs hebben een uitrukkoffer met alles wat ze nodig hebben. Hiermee kunnen ze telefoons en computers uitlezen of ontgrendelen. Ze zoeken naar alle digitale apparaten: van smartphones tot slimme deurbellen en Google Home-apparaten. Het is indrukwekkend wat er allemaal mogelijk is. Veel meer dan wat je in gewone bedrijven ziet. Deze technieken helpen om criminelen op te sporen en bewijzen te verzamelen.
Een inval is hectisch werk. Terwijl het arrestatieteam nog bezig is, zoekt de rest van het team naar drugs en andere sporen. Op hetzelfde moment moet de digitaal specialist alle elektronische apparaten vinden en veilig wegbrengen. "Terwijl ik ter plekke zoek naar telefoons of bijvoorbeeld een Raspberry Pi, een Google Home of slimme deurbel waar iets op zou kunnen staan, gaan zij vaak al aan de slag met andere vraagstukken." Niet iedereen houdt van deze hectische situaties. Sommige collega's werken liever op kantoor, waar ze ondersteuning geven aan de teams in het veld. Beide rollen zijn belangrijk voor het succes van een onderzoek.
Na de inval begint het diepere onderzoek in het digitaal forensisch lab. Hier worden alle gevonden apparaten onderzocht. Data-analisten helpen om patronen te ontdekken in de communicatie van verdachten. Ze zoeken uit met wie criminelen contact hebben gehad en hoe hun netwerk werkt. Dit werk vraagt veel geduld en technische kennis. Soms vinden ze direct bewijs. Andere keren moeten ze lang zoeken naar aanwijzingen die naar nieuwe verdachten leiden. Direct na de inval begint het detectivewerk en wordt er hard gewerkt om alle losse eindjes aan elkaar te verbinden.
‘Dat werk achter de schermen vind ik net zo geweldig, het is eigenlijk gewoon lekker nerden. Neem dat voorbeeld van die phishing panel-crimineel waarover ik vertel in de Cyberhelden-podcast. Deze jongen maakte complete toolkits voor phishing-criminelen, en bleek niet alleen met een ton aan crimineel verdiende bitcoinvaluta rond te lopen, maar ook met een wapen. Naar zo iemand hebben we online dan uitgebreid onderzoek gedaan. Ook dat werk als cybercrimespecialist is spannend werk, je vindt vaak wel weer een lead naar iets anders. En als je niks vindt, heeft iedereen hier de drive om door te zoeken naar de volgende aanwijzing.’
Het werk van digitaal rechercheurs heeft directe invloed op ons allemaal. Cybercrime raakt steeds meer mensen. Als je spaargeld wordt gestolen door criminelen, heeft dat grote gevolgen voor je leven. Het is emotioneel zwaar om je veiligheid en vertrouwen kwijt te raken. "Als je iemand oppakt die phishing mogelijk maakt, zegeviert niet alleen het recht, maar zorg je ook dat deze persoon geen nieuwe slachtoffers maakt." Door cybercriminelen op te pakken, beschermen digitaal rechercheurs toekomstige slachtoffers. Het is werk dat echt verschil maakt voor de maatschappij.
‘Wat ik gaaf vind aan dit werk: je werkt echt als team. De officier leidt het onderzoek, en je merkt dat de innovatieve dingen die wij doen echt wel gefaciliteerd worden. Een dedicated developersteam bedenkt van alles om het onderzoek slim aan te pakken. En je krijgt ook veel van het tactische deel mee en kunt echt meedenken. Je werkt vanuit alle vakgebieden samen. Zo ben ik ook onder de indruk van wat bijvoorbeeld de financiële recherche allemaal kan – het onderzoeken van een blockchain bijvoorbeeld, om crimineel geld te volgen.’
‘Toen ik nog als IT’er bij een commercieel bedrijf werkte, deed ik ook mooie zaken voor bedrijven. Maar dit werk gaat over iederéén. Iedereen heeft te maken met cybercrime, en dat wordt alleen maar meer. Daarom heb ik ook die overstap gemaakt van IT’er naar cybercrimespecialist bij de politie. Als je iemand oppakt die phishing mogelijk maakt, zegeviert niet alleen het recht, maar zorg je ook dat deze persoon geen nieuwe slachtoffers maakt. Zo’n cybercrimineel brengt mensen zoveel emotionele schade toe. Als al je spaargeld eraan is, heeft dat grote impact op je leven. Dat raakt me nog meer dan een bedrijf dat miljoenen verliest. Die passie om anderen te helpen is mijn drijfveer. Dat is de essentie van mijn werk.’
Ook cybercrimespecialist of digitaal specialist worden? Check https://www.crimediggers.nl of ga meteen naar de vacatures via https://kombijde.politie.nl/vacatures?categories=ict.
