Al toen ze een jaar of acht was wist rechercheur zedenpolitie Laila het: ik ga later bij de recherche. Een andere baan is nooit meer een optie geweest. ‘In één rechte lijn heb ik het pad bewandeld dat ik voor mezelf had uitgestippeld: school afmaken, politieopleiding volgen, bij de recherche. Wat me dreef, was mijn zoektocht naar diepgang. Op heel gevoelige onderwerpen écht iets voor een ander kunnen betekenen. Dat vond ik bij de zedenpolitie.’
‘Om bij de zedenpolitie te kunnen werken, moest ik eerst agent worden. Ik was achttien en dat leek me meer dan prima voor mijn ontwikkeling en levenservaring. Tijdens en na mijn politieopleiding werkte ik in Rotterdam Zuid, een druk gebied. Daar op straat ben ik gevormd, deed ik mensenkennis op, leerde ik contact te leggen met de mensen met wie ik ook nu te maken heb. Dat is voor het vervolg van mijn carrière bij de recherche heel belangrijk geweest. Bovendien kreeg ik daar zelfvertrouwen.’
‘Nadat ik vijf jaar agent was geweest, stapte ik volgens plan over naar de recherche. Dat kan zonder rechercheopleiding, de basis krijg je al mee in je politieopleiding. Vervolgens deed ik eerst een aantal maanden ervaring op met ‘snel’ recherchewerk. Vechtpartijen, winkeldiefstal, inbraak: het was afhandelen en weer door. Steeds kwam ik dezelfde types tegen – daar leer je het begrip ‘draaideurcrimineel’ wel kennen. “Oh daar heb je hem weer,” hoorde ik mezelf vaak denken.’
‘Bij de zedenpolitie tref je heel andere types. Minder de gasten die willens en wetens het criminele pad op gaan, die als ze binnenkomen al roepen: “Ik weet precies hoe het hier werkt.” Voor de mensen hier is het vaak hun eerste kennismaking met de politie. Het zijn heel andere zaken, veel complexer. Dat maakt het verhoor veel interessanter. Dat was de diepgang die ik zocht.’
‘Na een half jaar werkervaring volgde ik daarom de opleiding ‘Handelen in zedenzaken’. Daarin leer je bijvoorbeeld hoe je voorafgaand aan een zaak informatieve gesprekken voert. Dat zijn gesprekken waarin we mensen die aangifte komen doen van bijvoorbeeld misbruik, uitleggen hoe het verder gaat. Dit zijn de gevolgen, hier gaan we dan over praten, dit krijg je op je bordje. Zo’n zaak is mentaal best belastend. Slachtoffers wordt gevraagd om heel gedetailleerd te vertellen wat er gebeurd is, dus ze moeten er weer helemaal doorheen. Dat moeten ze wel aankunnen. We geven ze een informatieboekje mee en wat bedenktijd, koppelen ze aan Slachtofferhulp of Veilig Thuis. Zodat degene die aangifte doet meteen de juiste begeleiding en hulp krijgt en wij ons kunnen richten op het strafrechtelijke deel.’
‘Ook maken we zelf tijdens zo’n informatief gesprek een inschatting: staat dit incident op zichzelf, of is het onderdeel van een grotere zaak? Als er een verdachte boven tafel komt die een rol speelt in meerdere zaken, dan kunnen we in overleg met de Officier van Justitie de afweging maken om ‘ambtshalve te vervolgen’. Dat betekent dat we dan ook zonder aangifte een strafrechtelijk onderzoek kunnen opstarten. Informatie uit dat informatieve gesprek wordt daar dan bij gebruikt.’
‘Als iemand inderdaad besluit om aangifte te doen, maken we een plan van aanpak. We vragen camerabeelden op, doen sporenonderzoek, gaan getuigen horen, mee naar het Centrum voor Seksueel geweld om sporen af te nemen aan het lichaam. Verder zorg ik dat het gebeurde zo gedetailleerd mogelijk op papier komt. Stukje voor stukje vraag ik het slachtoffer mij mee te nemen in die herinnering. Daarvoor zitten we wel een dag, soms twee – zeker als het meerdere keren gebeurd is. Dat is zwaar werk, maar ook betekenisvol werk: voor sommigen helpt het in hun verwerkingsproces.
‘Ik kan goed afstand bewaren tot de ellende waar de slachtoffers over spreken. Ik probeer natuurlijk de veiligheid te scheppen waarbinnen ze hun verhaal kunnen vertellen, maar ik bekijk het ook zakelijk: heb ik alle onderdelen van het strafbaar feit? Heb ik alles wat ik moet weten over de plaats delict? Komt het gevoel van het slachtoffer goed naar voren? Ik kan het verschil maken door zo helder mogelijk te zijn. De Officier van Justitie moet van papier lezen hoe het voor het slachtoffer geweest is.'
‘Wat in elke zaak belangrijk is en dus ook in zedenzaken: wij doen onderzoek naar de wáárheid. We proberen de feiten helder te krijgen. Hoe pijnlijk ook: niet alles is gebeurd zoals het verteld wordt. Je moet in dit werk dus én empathisch zijn én altijd ook kritisch kunnen denken. Wat is een mogelijk alternatief scenario? Soms hebben mensen redenen om iets te bedenken. Om een ander te beschuldigen van iets dat hij niet gedaan heeft, om zo bijvoorbeeld de voogdij over de kinderen te krijgen.’
‘Ik heb wel eens zo’n zaak gehad, waarbij bleek dat een aanranding verzonnen was. De vrouw was door druk van haar omgeving bij de politie terechtgekomen: ‘Je moet aangifte doen!’ Zit je vervolgens eenmaal op die rijdende trein, dan wordt het bij ieder stapje moeilijker om de waarheid te vertellen. Maar óók om de leugen vol te houden. Aan ons de taak om steeds weer terug te keren naar de feiten. Helder te zijn. En tegelijk duidelijk te maken: valse aangifte is strafbaar.’
‘Na het verhoor van het slachtoffer, verhoren we de verdachte. Ook hier geldt: we zoeken naar de feiten. Dus ook hier scheppen we de veilige omgeving waarin voor de verdachte duidelijk is: nu is het aan jou, om jouw kant van het verhaal te vertellen. Daarvoor is veel aandacht in de opleiding. Als het verhaal niet correspondeert met wat de aangever vertelt, gaan we weer terug. Deze zaken kunnen heel lastig zijn – niet altijd is duidelijk waar iets ongewenst was of vrijwillig – en dat is meteen ook de uitdaging van het werk.’
‘Internet speelt een steeds grotere rol in ons werk. Sexting, afpersen voor het sturen van foto’s, kinderporno, grooming: onze expertise heeft zich de laatste jaren enorm uitgebreid. Wat natuurlijk echt wennen is in dit werk, is om over seks te praten met mensen die je helemaal niet kent. Durf ik die vraag wel te stellen? Wordt dat niet superongemakkelijk? Je merkt ook wel aan de persoon tegenover je dat het confronterend is. Sommige mensen klappen helemaal dicht, anderen zijn juist heel open. En voor pubers is het bijvoorbeeld vaak weer heel anders dan voor een vrouw van middelbare leeftijd. Schaamte wegnemen is een belangrijke vaardigheid. Het is gevoelswerk, je moet kunnen reflecteren, empathie tonen – anders krijg je amper antwoord.’
‘In september start ik met een studioverhooropleiding, waarin ik leer kinderen van vier tot twaalf jaar te verhoren en mensen met een verstandelijke beperking. Dat is nog pittiger natuurlijk, maar ook daar word je geholpen in het bewaren van die afstand. Belangrijk vind ik ook dat je leert de bereidheid van een kind te toetsen. In de eigen omgeving, op een speelse manier, kijk je of zo’n kind weet waar het over komt praten bij de politie. Het is natuurlijk allemaal best indrukwekkend. Dus wil een kind dat niet, dan gaan we zonder zijn of haar verklaring verder.’
‘Ik vind het interessant. Steeds weer nieuwe technieken leren, het verschil kunnen maken voor kwetsbare mensen. Hoe tof is het als je via de goede techniek, in een rustige setting, toch eruit krijgt wat nodig is voor het onderzoek? Sommige zaken zijn moeilijk bewijsbaar, maar door alle lijntjes uit te lopen kun je geregeld toch de waarheid aan het licht brengen. Het is dus bepaald geen lopende bandwerk. Je moet je steeds weer volledig geven in zo’n zaak - om uiteindelijk met iets heel gevoeligs, toch iets goed te doen.’
Ook agent worden? Meld je aan voor de politieopleiding.
Of werken in de opsporing? Check hier de vacatures of maak hier een vacaturealert aan.